Avrupa Konseyi İnsan Ticaretiyle Mücadele Uzmanlar Grubu (GRETA), Kıbrıs'ı insan ticaretine karşı 2023-2026 Ulusal Stratejisi'nin kabulünden dolayı takdir ederken, insan ticareti mağduriyetini önlemek için göçmen işçilerin ve sığınmacıların daha iyi korunması çağrısında bulundu.
GRETA'nın 2020-2024 dönemini kapsayan son değerlendirme raporunda, insan ticaretiyle ilgili savunmasızlıkları önlemek, mağdurları tespit edip desteklemek ve suçluları cezalandırmak için alınan önlemler değerlendirildi.
Avrupa Konseyi'nden yapılan basın açıklamasına göre rapor, Sosyal Refah Hizmetleri bünyesinde bir insan ticaretiyle mücadele biriminin kurulması ve İnsan Ticaretiyle Mücadele Polis Ofisi personelinin artırılması gibi bazı alanlardaki ilerlemeyi kabul ediyor.
GRETA ayrıca Kıbrıs'ın 2023-2026 Ulusal Stratejisi'ni benimsemesini olumlu karşılıyor. Rapora göre, Ulusal Yönlendirme Mekanizması özellikle sığınmacılar ve emek sömürüsü mağdurları arasında insan ticareti mağdurlarının tespit edilmesinde artışa yol açtı.
Öte yandan, resmî olarak tespit edilen insan ticareti mağdurlarının sayısının azaldığına (2020-Ağustos 2024 döneminde 110) dikkat çeken rapor, daha proaktif mağdur tanımlama çalışmalarına ihtiyaç olduğunu ve resmî mağdur tanınmasının kovuşturma olasılığına bağlı olmaması gerektiğini vurguluyor. Raporda, "Şu anda tanımlama sürecinde görülen altı aylık gecikmeler, mağdurları hayati önem taşıyan yardımlardan mahrum bırakma riski taşıyor" ifadesine yer verildi.
Rapor, özellikle ev işçileri dahil göçmen işçilerin durumuna ilişkin endişeleri dile getiriyor. Asgari ücret rejiminin dışında tutulan üçüncü ülke vatandaşlarının genellikle belirli sektörlerle sınırlı kalmasının, onların sömürüye karşı savunmasızlıklarını artırdığı belirtiliyor.
GRETA, Kıbrıslı yetkililere göçmen işçileri korumak için eşit işçi hakları ve korumaları sağlamalarını, ev içi işlerin denetimini güçlendirmelerini ve işçilerin bireysel işverenlere bağımlılığını azaltmalarını tavsiye ediyor.
Raporda, "İnsan ticareti mağduru olduğu düşünülen sığınmacıların çoğu Kıbrıs'ın kuzey kesiminden geliyor" denilerek Kıbrıs'ın işgal altındaki bölgelerine atıfta bulunuluyor.
GRETA, özellikle 2024 Mayıs ortasından bu yana ciddi sağlık sorunları olan son derece savunmasız kişiler dahil olmak üzere sığınmacıların sistematik olarak tampon bölgeye geri itildiğine dair raporlardan endişe duyduğunu belirtiyor.
Ayrıca Kıbrıs'a tekneyle gelen yabancı uyrukluların (çoğunlukla Suriyelilerin) "geri itildiği" bilgisi veriliyor. Raporda, sığınmacıların uzun süre işgücü piyasasından dışlanmasının insan ticareti riskini daha da artırdığı vurgulanıyor.
GRETA, Kıbrıslı yetkililere sığınmacıların zorla geri gönderilmesine (geri itme) son vermeleri, sığınma kabul merkezlerinde sistematik savunmasızlık değerlendirmeleri yapmaları ve sığınmacılara erken destek, sağlık hizmeti ve istihdam erişimi sağlamaları çağrısında bulunuyor.
Rapor, sınırlı sağlık hizmeti ve eğitime erişimleri ile yasal vasilik uygulamasındaki eksiklikler nedeniyle refakatsiz ve ailelerinden ayrı düşmüş çocukların istismara açık olduğunu vurguluyor.
GRETA, yetkilileri refakatsiz ve ailelerinden ayrı düşmüş çocukların güvenli ve uygun konaklama yerlerine yerleştirilmesini, mümkün olan en kısa sürede eğitime erişmelerini sağlamaya ve yaş değerlendirme prosedürünün gecikmeden uluslararası standartlara uygun şekilde yürütülmesini sağlamaya çağırıyor.
Raporda Kıbrıslı yetkililere mağdurlara destek garantisi verilmesi konusunda ek tavsiyeler de yer alıyor. GRETA özellikle, sığınma prosedürü sırasında tespit edilenler dâhil tüm muhtemel mağdurların uzmanlaşmış yardım ve yeterli barınma imkanı almasını talep ediyor. Rapora göre hükûmet, mağdurlara temel hizmetler sunan STK'lar için sürdürülebilir finansman sağlamalı.
Ayrıca raporda, mağdurların yasal yardıma ve tazminata erişiminin iyileştirilmesi çağrısında bulunuluyor; mağdurların, faillerden tazminat talep edebilmek de dâhil olmak üzere, ceza davalarının erken bir aşamasında ücretsiz yasal yardıma erişimlerinin sağlanması gerektiği belirtiliyor. GRETA, Kıbrıs yasalarında öngörülen ancak henüz uygulamaya konmayan bir devlet tazminat fonunun acilen kurulması gerektiğini vurguluyor.
Rapor ayrıca iyileşme ve düşünme süresinin belirlenmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Kıbrıs'ın, bir kişinin insan ticareti mağduru olduğuna inanmak için makul gerekçeler olduğunda, yani resmî olarak mağdur olarak tanımlanmadan önce, iyileşme ve düşünme süresi verilmesini yasal olarak sağlaması gerektiğini ifade ediyor.
GRETA, Kıbrıslı yetkililerle raporun ilk taslağı üzerinde diyalog kurduğunu ve yetkililerin bazı yorumlarının dikkate alınarak raporun nihai versiyonuna eklendiğini belirtiyor. GRETA, nihai raporunu 20 Aralık 2024'te Kıbrıslı yetkililere ileterek son yorumlarını sunmaya davet etti. Yetkililerin herhangi bir yorumda bulunmak istemedikleri belirtildi.
KHA/MG/NST/2025
Kıbrıs Haber Ajansı