Kıbrıs Enstitüsünden yapılan açıklamada, Asya sivrisineği "Kaplan"ın (Aedes albopictus) hızla yayılması ve bulaşıcı hastalıkları bulaştırma kabiliyetinin Kıbrıs'ta ve tüm Avrupa'da acil eylem gerektirdiği belirtildi.
Kıbrıs Enstitüsünün İklim ve Atmosfer Araştırmaları Merkezi (CARE-C), Erken Uyarı Karar Destek platformu VEClim aracılığıyla, kısa süre önce Avrupa'da dang humması ve diğer sivrisinek kaynaklı bulaşıcı hastalıkların yayılma riskinin arttığını vurgulayan bir rapor yayımladı. VEClim verileri, önümüzdeki aylarda halk sağlığını korumak için yoğun sivrisinek izleme ve önleyici tedbirlere acil ihtiyaç olduğunu gösteriyor.
Dang humması, Chikungunya ve Zika virüsleri, karakteristik siyah-beyaz çizgileriyle öne çıkan oldukça istilacı bir tür olan Asya "Kaplan" sivrisineği (Aedes albopictus) tarafından bulaşıyor. Sivrisinek ilk olarak 1970'lerde Avrupa'ya gelmiş ve o zamandan beri iklim değişikliğinin yardımıyla kıtaya yayılarak salgın hastalık riskini artırmış ve halk sağlığı için büyük bir tehdit oluşturmuş durumda.
Erken uyarının önemi
-------------
VEClim, sivrisinek aktivitesi ve salgın riskini iklim modellerini kullanarak erken uyarı sistemlerini destekliyor. VEClim, son güncellemesinde, çevrimiçi portalında (https://veclim.com) kapsamlı sivrisinek popülasyonu ve hastalık yayılımı modellerine dayanan bir dizi tahmin yayımladı.
Bu tahminler, Avrupa'nın çoğunun, nispeten sınırlı olsa da yerel dang humması salgınlarını ve muhtemelen diğer benzer hastalıkları öngören Kaplan sivrisineğinin olası bir oluşumuna karşı savunmasız olduğunu gösteriyor. VEClim'in tahminleri, 2010 ve 2023 yılları arasında Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) tarafından bildirilen 275 yerel endemik dang humması vakası ile yüksek riskli alanların belirlenmesiyle destekleniyor.
VEClim, 2024'te son on yıla kıyasla risk alanlarının daha geniş bir şekilde genişleyeceğini tahmin ediyor. Özellikle endişe duyulan alanlar arasında Kuzey Amerika'nın doğu kıyıları, Brezilya'nın doğu kıyıları, Hint Okyanusu adaları, Hindistan, Çin ve Malay takımadaları bulunuyor. Avrupa'da, kaplan sivrisineğinin Hollanda'dan Türkiye'ye uzanan ve Levant ve Mezopotamya bölgelerine kadar uzanan çevresel uygunluk sınırı boyunca artan riskler tespit edildi.
Halk sağlığı için sonuçları
----------
Kaplan sivrisineğinin Avrupa'da daha yaygın bir şekilde yayılması, dang humması ve diğer endemik kıtalardan ithal edilen Chikungunya ve Zika hastalıkları gibi virüslerden kaynaklanan salgın hastalık riskini arttırıyor.
Paris Olimpiyatları'na sadece haftalar kala VEClim, Fransa'daki ve kıtadaki yetkilileri, ithal vakalar ve dang humması hastalıklarının olası yerel bulaş durumunda tetikte olmaya çağırıyor. Yüksek riskli şehirler arasında Atina, Barselona, Bükreş, İstanbul, Madrid, Milano, Napoli, Paris ve Roma'nın yanı sıra Levant ve Kuzey Afrika'daki şehirler yer alıyor.
Sürekli izleme ve önleyici tedbirlere duyulan ihtiyaç
----------------
VEClim'in değerlendirmeleri hem ithal hem de yerel olarak yayılan vakaların kapsamlı ve sürekli sivrisinek izleme ve gözetimine yönelik kritik ihtiyacı vurguluyor. VEClim gibi erken uyarı ve karar destek sistemleri, çevresel açıdan sürdürülebilir kontrol önlemlerinin planlanması ve etkin bir şekilde izlenmesi ve alınması için çok önemli.
Konuya ilişkin bir örnek, Kıbrıs'ın ikliminin Kaplan sivrisineği için uygunluğunun, adaya gelmesinden ve yerleşmesinden neredeyse on yıl önce VEClim'i yaratan ekip tarafından tahmin edilmiş olması. Kıbrıs Enstitüsü, adadaki istilacı sivrisinek türlerine karşı etkili ve çevre dostu kontrol stratejileri uygulamak için Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri ile iş birliği yapıyor.
Kamuya açık bilgilendirme ve koruma
--------------
Dang humması ve diğer sivrisinek kaynaklı hastalıkların artan tehdidi karşısında, vatandaşların kendilerini ve ailelerini korumaları kritik önem taşıyor. Böcek kovucu kullanmak ve evlerin etrafındaki durgun suyu ortadan kaldırmak gibi basit önlemler, sivrisinek ısırıkları ve hastalık riskini önemli ölçüde azaltabilir. Yerel sağlık tavsiyeleri hakkında bilgi sahibi olarak ve önleyici tedbirler alarak, sağlığımızı ve topluluklarımızı sivrisinek kaynaklı hastalıklardan toplu olarak koruyabiliriz.
KHA/NST/MHY/2024
Kıbrıs Haber Ajansı