Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri (BMGS) Antonio Guterres, Kıbrıs'taki iki liderin 15 Ekim'de yeni geçiş noktaları açma olasılığını değerlendirme taahhüdünü memnuniyetle karşıladı. Ayrıca, Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün (UNFICYP) adadaki barış ve istikrara olan katkısını göz önünde bulundurarak, misyonun görev süresinin 12 ay daha uzatılmasını tavsiye etti.
BM Genel Sekreteri'nin Kıbrıs'taki UNFICYP misyonuna ilişkin raporu, Güvenlik Konseyi'nin resmî belgesi olarak 13 Ocak 2025'te yayımlandı. Raporda, UNFICYP'in barış ve istikrara katkısı ile siyasi bir çözüm için uygun koşulların yaratılmasına olan desteği vurgulanarak, misyonun görev süresinin 31 Ocak 2026'ya kadar uzatılması tavsiye edildi. Rapor, 13 Haziran-11 Aralık 2024 tarihleri arasındaki gelişmeleri kapsıyor ve Güvenlik Konseyi'nin ilgili kararları uyarınca UNFICYP tarafından yürütülen faaliyetler hakkında güncel bilgiler sunuyor.
BMGS, Kıbrıs Rum Toplumu lideri Nikos Christodoulides ve Kıbrıs Türk Toplumu lider Ersin Tatar'ın 15 Ekim 2024'te New York'ta katıldığı gayriresmî akşam yemeğinin ardından, iki tarafın BM Genel Sekreteri'nin Özel Temsilcisi ve Özel Danışman Yardımcısının himayesinde yeni geçiş noktaları açma konusunu görüşmeye başladığını belirtti. Bu gelişmeyi memnuniyetle karşılayan BMGS, tarafların bu konuyu müzakere etme taahhüdünü olumlu bir adım olarak değerlendirdi.
Ancak, raporda tarafların tampon bölgedeki askerî varlığı azaltma ve eylemlerini geri çekme konusunda yeterli ilerleme kaydetmediği belirtiliyor. Tampon bölgede devam eden askerî gözetim ekipmanlarının kurulumu, misyonun itirazlarına rağmen, statükonun korunmasına yönelik endişe verici bir kayıtsızlığa işaret ediyor. BMGS, her iki tarafı da ihlallere son vermeye ve özellikle tampon bölgenin askeri statüsünü kalıcı olarak değiştirmeyi amaçlayan yetkisiz inşaatları geri almaya çağırıyor.
Ayrıca, askerî pozisyonların sivil yapılar içine gizlenmesinin, sivilleri riske atabileceği için ciddî insanî kaygılar yarattığı vurgulanıyor. BMGS, tarafları doğrudan bir askerî temas mekanizması kurmaya ve diyalog için geliştirilen yolları aktif olarak kullanmaya davet ediyor. Ateşkes hatlarının belirlenmesi konusunda yaşanan olaylardan ve tampon bölgede Birleşmiş Milletler'in yetkisine gösterilen kayıtsızlıktan duyulan endişe de raporda dile getiriliyor.
BMGS, her iki tarafı da tampon bölgenin Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen sınırlarına saygı duymaya ve uymaya çağırırken, Kıbrıslı Türk yetkililerini Wayne's Keep mezarlığına erişimi tam olarak sağlamaya davet ediyor. Tampon bölgede altı ay boyunca mahsur kalan kişilerin iltica süreçlerine kabul edilmesini memnuniyetle karşılayan BMGS, Kıbrıs Cumhuriyeti yetkililerinin iltica başvurusu yapanları tampon bölgeye geri itmeye devam etmesinden üzüntü duyduğunu belirtiyor. Ayrıca, Kıbrıslı Rum göçmenlik polisinin UNFICYP barış güçlerine yönelik disiplinsiz davranışlarını da endişe verici buluyor.
BMGS, tarafları gerginliği artırabilecek tek taraflı eylemlerden kaçınmaya ve farklılıkları çözmek için diyaloğa girmeye çağırıyor. Varoşa’nın tel örgülerle çevrili bölgesindeki durumdan ve Güvenlik Konseyi'nin bu konuda yaptığı çağrıların yanıtsız kalmasından duyduğu endişeyi yineliyor. Konsey'in Varoşa ile ilgili kararlarının önemini hatırlatarak, Birleşmiş Milletler'in bu konudaki tutumunun değişmediğini vurguluyor.
UNFICYP'in hareket özgürlüğüne getirilen kısıtlamalardan duyulan üzüntüyü dile getiren BMGS, misyonun devriye gezme ve yetkilendirilmiş faaliyetlerini tam olarak uygulama yeteneğinin yeniden sağlanmasını bekliyor. Konsey tarafından UNFICYP'e verilen yetkinin tampon bölgeyle sınırlı olmadığını, tüm adayı kapsadığını hatırlatıyor. Pyla/Pile platosu için varılan mutabakatın üzerinden bir yıl geçtiğini ve tarafların anlaşmanın uygulanmasına devam etmek için misyonla yapıcı bir şekilde etkileşimde bulunması gerektiğini belirtiyor.
BMGS, tampon bölgeye sivil erişimi yönetmede UNFICYP'in hayatî bir rol oynamaya devam ettiğini ancak bazı yetkisiz faaliyetlerin gerginliğe yol açtığını ifade ediyor. Toplum liderlerini ve yerel yetkilileri, tampon bölgenin kurallarına uymaya çağırırken, Kıbrıs Cumhuriyeti'nden de misyona daha fazla destek sağlamasını talep ediyor.
2024 yılının adada birçok üzücü yıl dönümüne denk geldiğini belirten BMGS, ayrılıkçı söylemlerin barış seslerini bastırmasından üzüntü duyduğunu ifade ediyor. Ancak, sivil toplum kuruluşlarının toplumlar arası ilişkileri geliştirme çabalarından umutlu olduğunu belirtiyor. BMGS, liderlere kapsayıcılık taahhütlerini somut adımlara dönüştürmeleri ve sivil toplum kuruluşlarının seslerinin siyasî karar alma süreçlerine dahil edilmesini sağlamaları çağrısında bulunuyor.
BMGS, ekonomik ve sosyal eşitlik sağlama, ekonomik ve kültürel iş birliğini artırma çabalarının sınırlı kaldığını vurguluyor. Geçiş noktalarının trafik akışını kolaylaştırması, Yeşil Hat Tüzüğü'nün tam olarak uygulanması ve ada içi ticaretin artırılması gerektiğini belirtiyor. Bu adımların, toplumlar arası teması güçlendirmeye, Kıbrıslı Türklerin izolasyon endişelerini gidermeye ve güveni teşvik etmeye yardımcı olacağını belirtiyor.
Toplumlar arası iş birliğini teşvik etme çabalarının, kuzeyin statüsü ve tanınma endişeleriyle bağlantılı zorluklarla karşılaştığına dikkat çeken BMGS, Kıbrıs konusundaki Birleşmiş Milletler politikası sürdürülürken, tanınma endişelerinin iş birliğinin önünde engel olmaması gerektiğini vurguluyor.
Rapor, Kıbrıs'ın 1974'ten beri bölünmüş durumda olduğunu ve işgal altındaki Varoşa kasabasının "hayalet şehir" olarak tanımlandığını hatırlatıyor. BM Güvenlik Konseyi'nin ilgili kararları (550 ve 789 sayılı kararlar) Varoşa’nın statüsü ve BM yönetimine devredilmesi gerektiğini vurguluyor. Türk tarafının bölgenin bir bölümünü açma kararı ve Kıbrıs Türk Toplumu liderin askerî statüyü kısmen kaldırma duyurusu, bu kararlara aykırı adımlar olarak değerlendiriliyor.
Ağustos 2023'te Pyla/Pile bölgesinde yaşanan olay ve ardından varılan mutabakatın uygulanmasının askıda kalması da raporda yer alıyor. BMGS, tarafları gerginliği artırabilecek tek taraflı eylemlerden kaçınmaya çağırarak, diyalog çağrısını yineliyor.
KHA/NST/MHY/2025
Kıbrıs Haber Ajansı