Avrupa Komisyonu'nun Ekonomik İşlerden Sorumlu Komiseri Paolo Gentiloni tarafından çarşamba günü sunulan 2023 Sonbahar Tahminlerinin Kıbrıs'la ilgili bölümünde, 2023 yılında büyümede yavaşlama, ancak sonraki yıllarda kademeli bir toparlanma ve enflasyonda düşüş öngörülüyor. AB düzeyinde, yüksek hayat pahalılığı nedeniyle Avrupa ekonomilerinin dinamizminde bir düşüş kaydediliyor, ancak 2025 yılına kadar kademeli bir iyileşme ve enflasyondaki düşüşün devam etmesi bekleniyor.
Komisyon özellikle, 2022 yılında kaydedilen %5,1'lik büyümenin ardından, küresel belirsizlik nedeniyle büyümenin 2023 yılında %2,2'ye gerileyeceğini tahmin ediyor. Belirtildiği üzere, özel tüketim artarken, kısmi ücret ayarlaması yüksek fiyatların etkisini bir miktar dengeledi. Sağlıklı istihdam artışı kaydedilerek işsizlik oranı 2022'de %6,8'den 2025'te %5,9'a kadar düştü.
Komisyon ayrıca Kıbrıs'ın malî dengesinin 2022'de Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla’nın (GSYİH) %2,4'ü oranında önemli bir fazla vermeye devam ettiğini ve bu fazlanın 2023'te %2,3, 2024'te %2,1 ve 2025'te %2,5 olarak kalmasının beklendiğini not etti. Ek olarak, enerji ile ilgili tedbirlerin aşamalı olarak kaldırılmasının yanı sıra "Kira - Taksit" planının da kaldırılmasının beklenmesinin de 2025 yılına kadar olumlu katkı sağlaması bekleniyor.
Diğer hususların yanı sıra, Kıbrıs'ın büyük ölçüde petrol ithalatına bağımlı olması nedeniyle ekonomide kötüleşme riskleri bulunduğu, inşaat, turizm ve ticaret gibi önemli sektörlerin faiz oranlarındaki herhangi bir artışa karşı savunmasız olduğu belirtildi.
AB düzeyinde ise Komisyon, Ukrayna'da devam eden savaş ve Orta Doğu'daki çatışmalar nedeniyle son aylarda belirsizliğin arttığına dikkat çekiyor. Komisyon'a göre şu ana kadar Hamas-İsrail savaşının enerji piyasaları üzerindeki etkisi sınırlıdır, ancak enerji arzında enerji fiyatları, küresel üretim ve genel fiyat seviyesi üzerinde potansiyel olarak önemli bir etkiye sahip olabilecek kesinti riski söz konusu.
İklim değişikliğinin bir sonucu olarak sıcak hava dalgaları, yangınlar, kuraklık ve seller gibi aşırı hava olaylarının da AB ekonomileri için risk oluşturduğu belirtildi.
Bu arada tahminler ilk kez yeni aday ülkeler Ukrayna, Moldova ve Bosna-Hersek'e ilişkin verileri de içeriyor. Özellikle Ukrayna için, Rus işgali nedeniyle 2022'de büyümede yaşanan %29'luk düşüşün ardından 2023'te ekonominin önemli ölçüde direnç gösterdiği belirtilirken, 2023'te %4,8, 2024'te %3,7 ve 2025'te %6,1 büyüme öngörülüyor.
Kıbrıs ile ilgili bölüm
--------------
2022'deki %5,1'lik güçlü büyümenin ardından, küresel ekonomik belirsizliğin devam etmesi ve faiz oranlarının yükselmesi nedeniyle ekonomik faaliyetin 2023'te %2,2'ye gerilemesi, ancak 2024 ve 2025'te kademeli olarak yeniden toparlanması bekleniyor.
Enflasyonun 2022'de %8,1 ile zirve yaptıktan sonra, küresel enerji fiyatlarının ılımlı seyretmesi nedeniyle düşmesi bekleniyor.
İş gücü piyasası, ekonomideki güçlü büyümenin desteğiyle iyi performans gösteriyor.
Genel devlet bütçe dengesinin 2024-2025 döneminde fazla vermeye devam etmesi beklenirken, kamu borcunun GSYH'ye oranının 2025'e kadar %66,3'e düşmesi bekleniyor.
Büyüme 2023'te yavaşlayacak
-----------------
Reel GSYH'nin 2023 yılında büyük ölçüde iç talep kaynaklı olarak %2,2 oranında büyümesi bekleniyor. Özel tüketim, devam eden güçlü istihdam ve ücret artışının bir sonucu olarak güçlü bir şekilde genişledi. Otomatik kısmi ücret ayarlaması, yüksek fiyatların tüketim üzerindeki olumsuz etkisini bir miktar azalttı.
Konut ve ticari inşaat yatırımları, konut kredileri için faiz oranı sübvansiyonu programı ve yabancı şirketlerin güçlü girişi ile desteklendi.
Turizm, pandemi krizinin yanı sıra Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırgan savaşının etkilerinden tamamen kurtulmuş, ancak bu durum finansal ve profesyonel hizmet ihracatını olumsuz etkiledi.
Tahmin ufku boyunca ılımlı büyüme
--------------------
Ekonomik faaliyetin 2024 ve 2025 yıllarında sırasıyla %2,6 ve %2,9 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor. Hükûmetin enflasyonu kontrol altına almak için aldığı önlemler ve otomatik kısmî ücret ayarlamalarının artmasıyla birlikte tüketim büyümesinin yavaşlayarak da olsa desteklenmeye devam etmesi bekleniyor.
Artan faiz oranlarının konut talebini azaltması beklenirken, yabancı yatırımların ve Kıbrıs Toparlanma ve Dayanıklılık Planı'nın uygulanmasının yeşil ve dijital dönüşümün yanı sıra sağlık, eğitim ve turizm alanlarındaki alt yapıyı güçlendirmesi bekleniyor.
Turizm ve diğer ihracat odaklı hizmetlerin, önceki yıllardaki güçlü büyümenin ardından ve Kıbrıs'ın ticaret ortaklarındaki zayıflayan büyüme ivmesi nedeniyle yavaşlaması bekleniyor.
Özellikle Kıbrıs'ın büyük ölçüde petrol ithalatına bağımlı olduğu ve inşaat, turizm ve ticaret gibi önemli sektörlerin daha yüksek faiz oranlarına karşı hassas olabileceği göz önünde bulundurulduğunda, ekonomiye yönelik riskler kötüleşme riski taşıyor.
İş gücü piyasası iyileşiyor
-------------------
Devam eden güçlü ekonomik büyümeden faydalanan istihdam, 2023'ün ilk yarısında yaklaşık %1,8 arttı. Bazı sektörlerin büyümesi öngörüldüğünden sağlıklı kalması bekleniyor. Sonuç olarak, işsizlik oranının 2022'de %6,8'den 2023'te %6,4'e ve 2025'te %5,9'a (son 10 yılda kaydedilen en düşük seviye) düşmesi bekleniyor.
Enflasyon tahmin ufku boyunca düşüyor
Uyumlaştırılmış Tüketici Fiyatları Endeksinin (HICP) 2022 yılında %8,1 ile en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra 2023 yılında %4,1'e düşmesi bekleniyor. Enerji fiyatlarındaki düşüş ve hükûmet tarafından alınan destek tedbirleri nedeniyle 2024 ve 2025 yıllarında sırasıyla %3 ve %2,2'ye gerilemesi bekleniyor.
Ancak, enerji ve işlenmemiş gıda fiyatları hariç HICP, otomatik ücret ayarlamasının yayılma etkileri nedeniyle yüksek kalmaya devam ediyor.
Malî pozisyon olumlu olmaya devam ediyor
----------------------
Genel devlet dengesi 2022 yılında GSYH'nin %2,4'ü oranında önemli bir fazla verdi. Artan gelirlerin harcamalardaki artışların çoğunu telafi etmesi sayesinde 2023 yılında fazlanın GSYH'nin %2,3'üne ulaşması bekleniyor.
KDV gelirleri enflasyon ve güçlü tüketim artışı sayesinde arttı. Gelir vergisi gelirleri de ücretlerdeki artış ve kurumlar vergisi tahsilatındaki iyileşme sayesinde önemli ölçüde arttı.
Harcamalar tarafında, COVID-19 destek tedbirlerinin kaldırılması pozitif kamu dengesine daha fazla katkıda bulundu. Aynı zamanda, ücret endekslemesindeki değişiklikler ve yüksek enerji fiyatlarının etkisini azaltmak için daha önce kaldırılan bazı önlemlerin yeniden uygulamaya konulması ve Ekim 2023'te kararlaştırılan diğer yeni malî önlemlerin, tahmin ufku boyunca kamu harcamaları üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturması bekleniyor.
Malî dengenin 2024 yılında GSYH'nin %2,1'i ve 2025 yılında %2,5'i oranında fazla vermeye devam edeceği öngörülüyor. Devlet tarafından sübvanse edilen doz başına kira programı ve kırılgan hanelere yönelik diğer doğrudan sübvansiyonlar gibi konut politikası tedbirlerinin 2023 yılında malî denge üzerindeki olumsuz etkisinin 2024 yılında da devam etmesi ve yoğunlaşması bekleniyor.
Enerji ile ilgili tüm tedbirlerin planlanan aşamalı olarak kaldırılması, taksit başına kira programının sona erdirilmesi ve sosyal güvenlik katkı paylarındaki artışın 2025 yılına kadar malî dengeye olumlu katkıda bulunması bekleniyor.
Borç-GSYİH oranının oldukça keskin bir şekilde düşmesi bekleniyor. Yüksek finansman maliyetlerinden kaynaklanan baskılara rağmen, nominal GSYH büyümesi ve önemli faiz dışı fazlaların etkisiyle, 2022'de %85,6 olan bu oranın 2025'te %66,3'e ulaşması öngörülüyor.
Mevcut ve yeni hükûmet girişimlerindeki potansiyel bütçe aşımları öngörülen fazlalıkları azaltabileceğinden, ulusal düzeyde malî görünüme ilişkin riskler kötüleşiyor.
AB'de ivme kaybı, kademeli toparlanma
---------------------------
Bir bütün olarak AB'nin ekonomik görünümüne ilişkin olarak Komisyon, Avrupa ekonomisinin yüksek hayat pahalılığı, düşük dış talep ve daha sıkı maliye politikası nedeniyle ivme kaybettiğini belirtiyor. Komisyon ekonomik faaliyetlerin kademeli olarak toparlanmasını beklemekle birlikte, AB GSYİH tahminini Yaz Tahminine göre aşağı yönlü revize ediyor.
Özellikle, AB GSYH büyümesinin 2022'deki güçlü artışın ardından 2023'ün ilk üç çeyreğinde önemli ölçüde yavaşladığı, yüksek ancak azalan enflasyon ve katı para politikalarının beklenenden daha büyük bir etkiye sahip olduğu belirtiliyor. Ayrıca, 2022'nin dördüncü çeyreğinde ekonomik faaliyetin azalması beklenirken, 2023 için AB ve Avro Bölgesi’nde GSYH büyümesinin Yaz Tahminine göre 0,2 yüzde puanı (pp) daha düşük, %0,6 olması öngörülüyor.
2024 yılında AB GSYİH büyümesinin %1,3 oranında iyileşeceği, ancak Yaz Tahminine göre 0,1 puan daha düşük kalacağı öngörülüyor. Avro Bölgesi’nde GSYH büyümesinin %1,2 ile biraz daha düşük olacağı tahmin ediliyor. Beklenen bu iyileşme, sağlıklı bir iş gücü piyasası, devam eden ücret artışı ve ılımlı enflasyona bağlı olarak tüketimdeki canlanmadan kaynaklanıyor.
Ekim ayında Avro Bölgesi’nde %2,9'a gerileyerek Temmuz 2021'den bu yana en düşük seviyesine indiği tahmin edilen enflasyon, bir yıl önce ulaştığı %10,6'lık zirve seviyesinden aşağı doğru hareket etmeye devam ediyor. Geçen yıl bu düşüş enerji fiyatlarındaki düşüşten kaynaklanıyordu, ancak şimdi tüm tüketim kategorilerini etkiliyor.
Avro Bölgesi’nde manşet enflasyonun 2023'te %5,6'dan 2024'te %3,2'ye ve 2025'te %2,2'ye düşeceği tahmin ediliyor. AB'de ise manşet enflasyonun 2023'te %6,5'ten 2024'te %3,5'e ve 2025'te %2,4'e düşmesi bekleniyor.
Sonbahar Tahminleri ayrıca, ekonomik büyümedeki yavaşlamaya rağmen AB iş gücü piyasasının 2023'ün ilk yarısında dirençli kaldığını ve 2023'ün ikinci çeyreğinde şimdiye kadar kaydedilen en yüksek seviyelere ulaştığını gösteriyor. Aynı zamanda işsizlik oranı eylül ayında iş gücünün %6'sında kalarak endeksin rekor düşük seviyesine yakın seyretti.
Bazı üye ülkelerde işsizliğin arttığını gösteren verilere rağmen, AB'de istihdamın bu yıl %1,0 artacağı, 2024 ve 2025 yıllarında ise %0,4'e gerileyeceği tahmin edildiğinden iş gücü piyasasının dirençli kalması bekleniyor.
AB'de işsizlik oranının 2023 ve 2024 yıllarında %6 ile genel olarak sabit kalması ve 2025 yılında %5,9'a düşmesi bekleniyor.
Malî dengelerle ilgili olarak Komisyon, salgının etkileriyle başa çıkmak için alınan geçici önlemler ve özel yatırımlara verilen sübvansiyonların aşamalı olarak kaldırılması ve enerji krizinin etkisinin azalmasıyla açıkların daralması bekleniyor.
AB genel hükümet açığının 2023'te GSYH'nin %3,2'sine düşmesi ve istisnai enerji önlemlerinin aşamalı olarak kaldırılmasıyla 2024'te GSYH'nin %2,8'ine ve 2025'te %2,7'sine düşmesi bekleniyor.
AB'nin borcunun GSYH'ye oranının 2023'te düşmeye devam ederek %83'e ulaşması bekleniyor. Borç oranının 2024 ve 2025 yıllarında, 2019 yılı seviyesi olan %79'un üzerinde genel olarak istikrar kazanacağı öngörülüyor.
KHA/YK/NST/MHY/2023
Kıbrıs Haber Ajansı